Yazan Altuğ Altın
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılım göstermekte olan yeni bir salgın ile karşı karşıyayız. Hayatını kaybeden insan sayısının her geçen gün arttığı, bulaştırıcılık oranı yüksek olan, kaynağı henüz tespit edilemeyen ve bu konu hakkında çokça iddianın olduğu coronavirüs hakkında merak edilen sorulardan biri ise, coronavirüs evcil hayvanlar aracılığıyla bulaşır mı? Sosyal medyada son dönemde sıkça sorulan bu soruyu gelin hep birlikte inceleyelim.
Coronavirüsler, bir dizi konağı enfekte edebilen geniş bir virüs ailesidir. İnsanlarda soğuk algınlığı, ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu (SARS) ve Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) gibi hastalıklara neden oldukları bilinmektedir.
Ocak 2020’de Çin’de, Covid-19 olarak bilinen yeni bir korona virüsü çeşidinin patlak verdiği görüldü. SARS ve MERS virüsleri için hayvan rezervuarı bilinmesine rağmen, bu Covid-19 için henüz bu durum doğrulanmış değil. Her üç virüs türü de insanlar arasında bulaşıcı olabiliyor (1).
Covid-19 olarak bilinen yeni koronavirüsün hayvan rezervuarının bilinmemesi, beraberinde birden fazla iddia ve fikir getirdi. Başlangıçta yarasa olarak açıklanan kaynak sonrasında pangolin olarak güncellenmiş olsa da durum hala araştırmaya muhtaç durumda. Kuluçka süresi 2 hafta olan virüs aslında hayvanlar arasında sıkça görülmekte ve taşınmakta. Yeni olan ve korkulan tarafı ise insana bulaşabilen formunun üremesi ve gittikçe viral yapısının değişikliğe uğraması durumu. Peki bu virüsün kedilerimizde olan formu nedir? Cevaplayalım.
Kedi koronavirüsü Feline Infectious Peritonitis (FIP) Nedir?
Kedi enfeksiyöz peritoniti (FIP), kedi koronavirüsü (FCoV) adı verilen bir virüs türünün neden olduğu ölümcül bir viral hastalıktır. Dünya çapında birçok kedi bu virüsü taşıyabilir. FIP çok kedili evlerde ve barınaklarda çok daha yaygındır. Çoğu kedi; kedi enterik coronavirus taşımaktadır (FECV) ancak bu virüs nadiren kendi içinde hastalığa neden olur. Kedi koronavirüsü, hastalığa neden olma yeteneğine sahip bir virüs türüne mutasyona uğrayınca FIP virüsü olarak adlandırılır. Mutasyonun nadiren meydana gelmesi ise tüylü dostlarımız adına büyük bir şanstır (2).
FIP Belirtileri
Aslında FIP hastalığına özgü spesifik belirtiler bulunmamaktadır; nonspesifik dediğimiz genel hastalık semptomlarını vermektedir. Bunlar semptomlar ise aşağıdaki gibidir:
- İştahsızlık
- Kilo kaybı
- Uyuşukluk
- İlaca dirençli ateş yüksekliği
FCoV ile Covid-19 Arasındaki Farklar Nelerdir?
Sıkça gündeme gelen bir diğer konu ise kedilerde seyreden koronavirüs ile insanlarda bulunan virüs tipinin aynı olup olmadığı ve bulaşıcılık düzeyinin ne olduğudur. Aydınlatılması gereken bu konu ortaya atılacak bilimsel araştırmadan yoksun fikirler ile kötü sonuçlara yol açabilir. Bu sebeple, bilimsel gelişmelerin ve araştırmaların ışığında konuya yönelmeyi deneyelim.
Koronavirüsler zoonotiktir, yani hayvanlar ve insanlar arasında bulaşırlar. Ayrıntılı araştırmalar SARS-CoV’nin misk kedilerinden insanlara ve MERS-CoV’un develerden insanlara bulaştığını ortaya koymuştur. Bilinen birkaç koronavirüs henüz insanları enfekte etmeden hayvanlarda dolaşmaktadır (3).
FCoV kedilerin asemptomatik olarak taşıyıcılık gösterdikleri bir koronavirüs alt tipidir, çoğu zaman hastalığa sebebiyet vermez. Hastalığa sebebiyet verip gastrointestinal sistem tutulumu yaptığında ise, kedi enfeksiyöz peritoniti (FIP) olarak adlandırılır. Klinik bulguları, laboratuvar bulguları ve serolojik testlerin desteklemesiyle ancak tanıya gidilebilir. Kedilerin infeksiyöz peritonitis’inin etkin bir tedavisi olmamakla birlikte, kedilere özgü interferon uygulamaları ile birlikte yerleşik veteriner hekimlik uygulamaları, hasta kedinin psikolojisini iyileştirmeye yönelik uygulamaların kombinasyonundan olumlu sonuçlar elde edilebilmektedir (4).
İnsanlarda görülen Covid-19 ise klinik seyir olarak daha çok grip benzeri ;
- Burun akıntısı
- Öksürük
- Boğaz ağrısı
- Yüksek ateş ile seyretmektedir.
Covid-19 ileri vakalarda ve son dönemde solunum yetmezliği ile seyrederken, kedilerde görülen FCoV gastrointestinal sistem tutulumuna sekonder multisistem tutulumu göstermektedir. Klinikleri oldukça farklı olan bu koronavirüsler için, kedilerin diğer hayvanlara veya COVID-19 ile sonuçlanan insanlara bir enfeksiyon kaynağı olabileceğine dair bir kanıt yoktur (5).
Sadece kediler değil Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan bu hastalığının hayvansal kaynağı ilk açıklamalarda yarasalar olarak belirtilip sonrasında pangolin olarak gayriresmi olarak belirtilmesine rağmen yapılmış bilimsel araştırma sayısı oldukça az olup daha çok kanıta muhtaçtır. Virüslerin gen yapısında değişiklik yapma olasılıkları olduğu için gelecekte ne olacağını bilmek pek mümkün olmayabilir. Yine de şu anki durumda en yakın dostlarımız olan kediler bizlere hastalık bulaştırıyor demek acımasızlık olacaktır.
